Jón var rekinn heim

Jón Bjarnason er mögulega alversti ráðherra í sögu lýðveldisins. Fyrir utan einstaklega lítinn kjörþokka þá varð hann oftar en ekki til athlægis vegna véfrétta-svara við einföldum spurningum fjölmiðla. Enda einangraðist hann fljótt í sínu ráðuneyti og naut lítils álits meðal þingmanna almennt og jafnvel innan eigin þingflokks. Þótt Jón Bjarnason hafi ætlað sér stóra hluti þá varð reyndin önnur. Frumvarpið hans til fiskveiðilaga, sem lagt var fram 2010 komst aðeins til fyrstu umræðu en þá var það svæft. En það skrýtna er að Jón stjórnaði samt eins og frumvarpið hans hefði orðið að lögum.  Á sínum tíma gerði ég úttekt á þessu frumvarpi og taldi hve oft orðið ráðherra kæmi fyrir. Þau tilfelli reyndust 58!  Farsælir ráðherrar forðast að gera nokkuð sem ekki á sér stoð í lögum. En það eru til undantekningar frá þeirri stjórnsýslureglu. Samanber Sigríði Andersen og Svandísi Svavars. Kostnaður ríkisins vegna þeirra tveggja er þó mögulega lítilræði miðað við mögulega skaðabótaábyrgð vegna Jóns Bjarnasonar.

 

Frumvarp til laga um stjórn fiskveiða.

(Lagt fyrir Alþingi á 139. löggjafarþingi 2010–2011.)

1. Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra fer með forsjá, vörslu og ráðstöfunarrétt auðlindarinnar
2. Ráðherra skal, að fengnum tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, ákveða með reglugerð þann heildarafla sem veiða má á ákveðnu tímabili eða vertíð úr þeim einstökum nytjastofnum við Ísland sem nauðsynlegt er talið að takmarka veiðar á til að tryggja að veiðar fari fram með sjálfbærum og ábyrgum hætti
3. Ráðherra getur gripið til annarra jafngildra ráðstafana til að veiðar séu stundaðar með sjálfbærum og ábyrgum hætti.
4. Ráðherra er heimilt innan fiskveiðiársins að auka eða minnka leyfðan heildarafla einstakra botnfisktegunda.
5. ráðherra heimilt að auka hann eða minnka á meðan vertíð eða veiðitímabil varir
6. ráðherra heimilt að skipta úthlutuðum heildarafla í einstaka flokka og hluta sem hér segir:
       1.      Flokkur 1: Samningar um nýtingarleyfi á aflaheimildum.
       2.      Flokkur 2: Aflamagn sem úthlutað er án nýtingarsamninga sem ráðherra ráðstafar árlega í eftirtalda hluta:
                   a.      Strandveiðihluta, sbr. 10. gr.
                   b.      Byggðahluta, sbr. 14. gr.
                   c.      Leiguhluta, sbr. þessa grein.
                   d.      Línuívilnunarhluta, sbr. 15 gr.
                   e.      Bótahluta, sbr. 14. gr.
7. Ráðherra er heimilt að ákveða skiptingu úthlutaðs afla milli flokka 1 og 2 sem og hluta í flokki 2.
8. Ráðherra ákveður í reglugerð skiptingu magns af hverri fisktegund sem boðið er upp hverju sinni, hámarksmagn sem hver aðili getur boðið í og skiptingu milli tímabila, landsvæða og útgerðarflokka. Tekjur af leiguhluta skulu ráðstafast með sama hætti og tekjur af veiðigjaldi skv. 28. gr.
9. Ráðherra er heimilt að ráðstafa tilteknu magni úr leiguhluta til nýrra nýtingarsamninga, sbr. ákvæði til bráðabirgða VI.  
10. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd þessarar greinar.
11. Ráðherra er heimilt að setja nánari reglur um skilyrði fyrir gerð þjónustusamninga og reglur er lúta að framkvæmd flutnings aflahlutdeilda og greiðslu gjalds.
12. Ráðherra er heimilt að ákveða að tilteknu magni skv. c-lið í flokki 2, leiguhluta, verði ráðstafað til opinberra stangveiðimóta enda komi leigugjald fyrir er taki mið af meðalleiguverði sl. sex mánuði fyrir viðkomandi tegund.
        
    Ráðherra setur frekari reglur um þessi atriði í reglugerð. 
    Ráðherra er heimilt að ákveða að tiltekið magn skv. c-lið í flokki 2, leiguhluta, fari til frístundaveiða samkvæmt þessum tölulið enda komi leigugjald fyrir er taki mið af meðalleiguverði sl. sex mánuði fyrir viðkomandi tegund
13. Ráðherra setur frekari reglur um þessi atriði í reglugerð.
14. Ráðherra setur í reglugerð frekari skilyrði og reglur um frístundaveiðar, þ.m.t. um skil á skýrslum vegna veiða frístundaveiðibáta og á sjóstangaveiðimótum.
      
    Á hverju fiskveiðiári skal ráðherra ráðstafa þeim aflaheimildum sem tiltekið er í 5. mgr. 3. gr., a-lið í flokki 2, strandveiðihluta, til veiða með handfæri á tímabilinu frá 1. maí til 31. ágúst samkvæmt sérstökum leyfum Fiskistofu
15. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd þessa
16. Ráðherra skal með reglugerð kveða nánar á um skiptingu landsvæða og aflaheimilda á tímabili og landsvæði. Þá skal ráðherra með reglugerð stöðva strandveiðar frá hverju landsvæði þegar sýnt er að leyfilegum heildarafla hvers tímabils verði náð.
17. Ráðherra er heimilt með reglugerð að banna strandveiðar á almennum frídögum. 
    Tilkynna skal Fiskistofu um sjósókn fiskiskipsins í samræmi við reglur sem ráðherra setur
18. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd strandveiða
19. Ráðherra skal þó setja reglur um leyfðan meðafla
    Þó er ráðherra heimilt að veita krókaaflamarksbátum leyfi til að stunda veiðar á botndýrum með þeim veiðarfærum sem til þarf, svo sem plógum og gildrum
20. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd þessa
21. Ráðherra heimilt að ákveða skiptingu heildaraflaheimilda á milli flokka 1 og 2, sem og hluta í flokki 2. Jafnframt er ráðherra heimilt að úthluta aflahlutdeild á grundvelli aflareynslu síðustu þriggja veiðitímabila. Getur hann einnig við þá ákvörðun m.a. tekið mið af stærð eða gerð skips, veiðiaðferð, búnaði, svæðum, heimahöfn skips og útbreiðslu stofna
22. ráðherra heimilt að ákveða skiptingu heildaraflaheimilda á milli flokka 1 og 2, sem og hluta í flokki 2.
23. Jafnframt er ráðherra heimilt að ákveða aflahlutdeild einstakra skipa. Getur hann við þá ákvörðun m.a. tekið mið af fyrri veiðum, veiðiaðferð, stærð eða gerð skips, svæðum, heimahöfn skips og útbreiðslu stofna. Getur ráðherra bundið úthlutun samkvæmt þessari málsgrein því skilyrði að skip afsali sér heimildum til veiða á öðrum tegundum og að útgerð viðkomandi skips hafi gert samning við stjórnvöld um nýtingarleyfi á aflaheimildum.
24. Ráðherra er einnig heimilt að nota aðrar aðferðir við fiskveiðistjórn tímabundið á tegundum sem ekki eru bundnar ákvæðum um leyfðan heildarafla, enda liggi fyrir ákvörðun um að aflahlutdeildum verði ekki úthlutað.
      
    Á hverju fiskveiðiári skal ráðherra hafa til ráðstöfunar aflaheimildir sem nema allt að 12.000 lestum af óslægðum botnfiski
25. Í reglugerðum sem ráðherra setur skv. 3. og 4. mgr. skal kveðið á um hvaða botnfisktegundir komi til úthlutunar.
26. Ráðherra setur í reglugerð ákvæði um ráðstöfun aflaheimilda skv. 1. tölul. 1. mgr
27. Ráðherra setur í reglugerð almenn skilyrði fyrir úthlutun aflaheimilda skv. 2. tölul. 1. mgr. til fiskiskipa innan einstakra byggðarlaga
28. Einnig er ráðherra heimilt að setja reglur um að ekki sé heimilt að úthluta aflaheimildum til skipa sem fluttar hafa verið meiri aflaheimildir frá en þær heimildir sem fluttar hafa verið til skipanna á tilteknu fiskveiðiári.
29. Fiskiskipum er skylt að landa til vinnslu innan hlutaðeigandi byggðarlaga afla sem nemur í þorskígildum talið tvöföldu magni þeirra aflaheimilda sem þau fá úthlutað skv. 2. tölul. 1. mgr. og skal úthlutun til þeirra ekki fara fram nema að því leyti sem það skilyrði er uppfyllt samkvæmt nánari reglum sem ráðherra setur. Vinnsla telst í þessu tilfelli vera öll sú vinnsla fisks sem er umfram slægingu og ísun.
30. Heimilt er ráðherra að ráðstafa aflaheimildum skv. 2. tölul. 1. mgr. þannig að úthlutun aflaheimilda til byggðarlaga fari fram á sérstök byggðarlagsnúmer sem lúti sérstökum reglum
31.  Ráðherra skal setja reglugerð um framkvæmd þessarar greinar.
32. Ráðherra er heimilt í reglugerð að ákveða að takmörkun á heimild skv. 2. málsl. skuli í ákveðnum fisktegundum miðast við hærra hlutfall en 2% af heildaraflaverðmæti botnfiskaflamarks.
        
    Ráðherra getur að fenginni umsögn Hafrannsóknastofnunarinnar hækkað fyrrgreint hlutfall aflamarks í einstökum tegundum telji hann slíkt stuðla að betri nýtingu tegundarinnar.
33. Ráðherra getur ákveðið með reglugerð að fiskur undir tiltekinni stærð teljist aðeins að hluta með í aflamarki.
        
    Þá getur ráðherra ákveðið að afli á ákveðnum fisktegundum, sem fluttur er óunninn á erlendan markað, skuli reiknaður með álagi þegar metið er hversu miklu af aflamarki skips er náð hverju sinni. Skal álagið vera allt að 20% á þorsk og ýsu en allt að 15% á aðrar tegundir.
        
    Þá getur ráðherra ákveðið hámark á heildarmagn ýsu og steinbíts til línuívilnunar og jafnframt ákveðið að ýsu- og steinbítsafli skuli reiknast að fullu til aflamarks þegar því er náð. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd þessa ákvæðis.
34. Ráðherra getur ákveðið skiptingu afla samkvæmt þessari heimild á tímabil. Heimild þessi er háð eftirfarandi skilyrðum:
        1.      Að aflanum sé haldið aðskildum frá öðrum afla skipsins og hann veginn sérstaklega og skráður.
        2.      Að aflinn sé seldur á viðurkenndum uppboðsmarkaði fyrir sjávarafurðir og andvirði hans renni til sjóðs, sbr. 3. mgr. 1. gr. laga nr. 37/1992, um sérstakt gjald vegna ólögmæts sjávarafla, með síðari breytingum.
35. Ráðherra getur í reglugerð ákveðið að skylt sé að vinna einstakar tegundir uppsjávarfisks til manneldis
36. Því aflamarki viðkomandi skips, sem eftir stendur þegar heimildir samkvæmt grein þessari og 19. gr. hafa verið nýttar og ekki hefur verið veitt á fiskveiðiárinu, er ráðherra heimilt að ráðstafa í flokk 2, skv. c-lið, leiguhluta, á næsta fiskveiðiári. Þetta skal gert að fenginni umsögn Hafrannsóknastofnunarinnar.
37. Skal ráðherra við upphaf fiskveiðiárs tilgreina í reglugerð þær tegundir sem um er að ræða. Við mat á heildarverðmæti aflamarks skal annars vegar miða við verðmætahlutföll einstakra tegunda á viðkomandi fiskveiðiári eða veiðitímabili, sbr. 23. gr., og hins vegar úthlutað aflamark einstakra tegunda á tímabilinu
38. Ráðherra skal með reglugerð ákveða í hvaða formi tilkynningar til Fiskistofu um flutning aflamarks skuli vera
39. Ráðherra er heimilt að setja nánari reglur um skilyrði fyrir gerð þjónustusamninga og víkja frá ákvæðum 1.–3. mgr. að því leyti sem þau lúta að framkvæmd flutnings aflamarks og greiðslu gjalds vegna hans.
40. Heimilt er Fiskistofu að víkja frá þessari takmörkun á heimild til flutnings á aflamarki vegna varanlegra breytinga á skipakosti útgerða eða þegar skip hverfur úr rekstri um lengri tíma vegna alvarlegra bilana eða sjótjóns, samkvæmt nánari reglum sem ráðherra setur.
41. Ráðherra er heimilt að setja nánari reglur um skilyrði fyrir gerð þjónustusamninga og víkja frá ákvæðum 1.–3. mgr. að því leyti sem þau lúta að framkvæmd flutnings aflamarks og greiðslu gjalds vegna hans.
42. Ráðherra er heimilt að setja reglugerð varðandi framkvæmd þessarar greinar.(19. gr)
43. Ráðherra getur sett nánari reglur varðandi framkvæmd laga þessara.
44. Útgerðarmönnum, skipstjórnarmönnum og kaupendum afla, svo og umboðsmönnum, útflytjendum, flutningsaðilum, bönkum, lánastofnunum og opinberum stofnunum, er skylt að láta ráðuneytinu eða Fiskistofu ókeypis í té og í því formi, sem ráðherra ákveður, allar þær upplýsingar sem unnt er að láta í té og nauðsynlegar eru taldar vegna eftirlits með framkvæmd laga þessara.
45. Ráðherra getur í reglugerð kveðið nánar á um framkvæmd tilkynningarskyldu
46. Ráðherra getur með reglugerð ákveðið að settur skuli, á kostnað útgerða, sjálfvirkur eftirlitsbúnaður til fjareftirlits um borð í fiskiskip.
47. Ráðherra er heimilt að mæla nánar fyrir um útreikning, álagningu og innheimtu veiðigjalds á grundvelli þessa kafla.
48. Ráðherra skal ákvarða veiðigjald komandi fiskveiðiárs samkvæmt þessari grein fyrir 15.
    júlí ár hvert.
49. Ráðherra er heimilt að taka tillit til mismunandi framlegðar útgerðarflokka við ákvörðun
    veiðigjalds, sbr. rekstraryfirlit fiskveiða sem Hagstofa Íslands reiknar og birtir.
                             
50. Á fiskveiðiárunum 2011/2012 til og með 2014/2015 hefur ráðherra til sérstakrar ráðstöfunar aflaheimildir sem nema 500 lestum af óslægðum þorski
51. Ráðherra setur frekari reglur um skilyrði fyrir úthlutun aflaheimilda samkvæmt þessu ákvæði.
     Þrátt fyrir ákvæði 7. gr. er á fiskveiðiárunum 2011/2012 til og með 2026/2027 heimild til framsals aflahlutdeildar háð samþykki ráðherra
52. Ráðherra skal fyrir hönd ríkissjóðs eiga forleigurétt á þeim réttindum sem eru andlag framsals
53. Ákveði ráðherra að nýta forleigurétt skal greiðsla fyrir réttindin miðast við annað tveggja, samningsverð eða viðmiðunarverð, samkvæmt reglugerð sem ráðherra setur í upphafi hvers fiskveiðiárs, hvort sem lægra reynist. Kostnaður ríkisins vegna forleiguréttar skal fjármagnaður af tekjum þess af veiðigjaldi.
54. Falli ráðherra frá forleigurétti skal það sveitarfélag þar sem framseljandi hefur lögheimili eiga forleigurétt á þeim réttindum sem eru andlag framsals. Ákveði sveitarfélag að nýta forleigurétt skal greiðsla fyrir réttindin ákvarðast á sama hátt og kveðið er á um í a-lið þessa ákvæðis.
55. Falli ráðherra, sem og sveitarfélag, frá forleigurétti skulu framseljandi og framsalshafi senda Fiskistofu beiðni um staðfestingu á heimild til framsals réttinda samkvæmt samningi um nýtingarleyfi
    Ráðherra getur ákveðið hvort hann ráðstafi forleigðri aflahlutdeild með nýjum nýtingarsamningi eða ráðstafi aflamarki í leiguhluta skv. 3. gr
56. Ráðherra skal setja á fót óháða nefnd sem úrskurða skal í ágreiningsmálum um verð í viðskiptum með aflaheimildir kjósi ráðherra eða sveitarstjórnir að beita forleigurétti sínum. Ráðherra setur reglugerð um framkvæmd þessa.
57. Ráðherra skal setja á fót óháða nefnd sem úrskurða skal í ágreiningsmálum um verð í viðskiptum með aflaheimildir kjósi ráðherra eða sveitarstjórnir að beita forleigurétti sínum. Ráðherra setur reglugerð um framkvæmd þessa.
58. Ráðherra skal skipa nefnd sem athuga skal mögulegar aðgerðir til að stuðla að frekari fullvinnslu sjávarafla hér á landi. Nefndin skal skila áliti sínu til ráðherra fyrir 1. desember 2011.

Vöruðu ráðherra við skaðabótaskyldu